Piotr Koczorowski

30 lipca 2018 r. mija 60 rocznica śmierci Stanisława Piotra Koczorowskiego (1888-1958), bibliotekarza, bibliofila, literata, tłumacza literatury francuskiej, redaktora i bibliografa. Był barwną postacią, znaną w środowiskach naukowych oraz kulturalnych Paryża i Warszawy.

Po studiach filologicznych w Polsce, w 1914 r. uzyskał dyplom na Sorbonie z zakresu literatury francuskiej. W 1917 r. zetknął się po raz pierwszy z praca bibliotekarską porządkując i katalogując księgozbiór rodziny Jaroszyńskich w Kunie na Podolu. Od 1918 r. pracował w Warszawie, m.in. w Głównym Urzędzie Likwidacyjnym, gdzie inwentaryzował archiwa poniemieckie.

W grudniu 1920 r. rozpoczął pracę u boku Władysława Mickiewicza w Bibliotece Polskiej w Paryżu jako bibliotekarz. W 1927 r. został jej kustoszem. Przygotował Bibliotekę do ponownego otwarcia po I wojnie światowej. Rozbudował ją organizacyjnie i wyznaczył ramy działalności. Uporządkował katalogi, co pozwoliło na otwarcie czytelni dla potrzeb naukowych, udostępniano także polskie czasopisma.

W okresie paryskim był niezwykle czynny w środowisku emigracji polskiej. Uczynił z nadsekwańskiej  Biblioteki ośrodek kulturalny dla miejscowej Polonii; organizował wystawy i odczyty. Zajmowała go recepcja literatury polskiej we Francji, w tym znajomość twórczości Mickiewicza i Słowackiego. Był inicjatorem powstałego w 1924 r. Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Książki w Paryżu i pierwszym jego prezesem do 1930 r.; w 1946 r. został członkiem honorowym. Brał udział w międzynarodowych kongresach bibliofilów.

W 1931 r. powrócił do Warszawy i rozpoczął pracę w Bibliotece Narodowej (BN). Objął kierownictwo Biura Międzynarodowej Wymiany Wydawnictw, jednocześnie prowadził referat poloników zagranicznych, od kwietnia 1939 r. został także kustoszem Działu Rękopisów Nowszych BN, usytuowanego w Centralnej Bibliotece Wojskowej (CBW).

W 1936 r. został prezesem warszawskiego Towarzystwa Bibliofilów Polskich. Z Paryża przywiózł własne cenne zbiory, liczące ok. 16 tys. książek, czasopism, rycin i rękopisów.

Piotr Koczorowski w Paryżu

Na przełomie sierpnia i września 1939 r. organizował akcję ochrony zbiorów BN zlokalizowanych w CBW. Pozostawił dramatyczny opis ich zagłady po bombardowaniu 24 września, gdy spłonął prawie cały zasób CBW. W latach okupacji pracował nadal w BN pod niemieckim zarządem i zajmował się uzupełnianiem zbiorów. Od grudnia 1944 r. brał udział w akcji wywożenia zbiorów bibliotecznych z Warszawy do Pruszkowa. Uratował m.in. rękopisy Norwida i Hoene-Wrońskiego ze zbiorów Zenona Przesmyckiego. Duża część jego własnej biblioteki spłonęła.

Od kwietnia 1945 r. kontynuował pracę w BN jako kierownik Działu Uzupełniania Zbiorów (do 1954 r.). W l.1945-1946 brał udział w akcjach rewindykacyjnych. Odnalezioną i zabezpieczoną w ich trakcie część zbiorów Biblioteki Polskiej z Paryża odwiózł  w 1947 r. do macierzystej książnicy. Pozostawił bogatą spuściznę literacką, naukową i popularyzatorską. Był autorem bibliografii literackich i z zakresu historii sztuki. Wiele tekstów poświęcił sprawom bibliofilstwa oraz losom zbiorów warszawskich w l. 1939-1945.

W  1955 r. odznaczono go Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Hanna Łaskarzewska

Zob. też

H. Kuropatwińska-Świdowa: Bibliofil-humanista – Stanisław Piotr Koczorowski. W: Portrety bibliotekarzy polskich. Wrocław, Ossolineum, 1980, s. 132-140. Książki o Książce.

P. Grzegorczyk: Koczorowski Stanisław Piotr. W: Polski słownik biograficzny. T. 13. Wrocław, Ossolineum, 1967-1968, s. 241-242.

M. Ambros: Stanisław Piotr Koczorowski (1888-1958). „Przegląd Biblioteczny” R. 32: 1964, z. 4, s. 234-241.